Lykowanie z mitōw abo tref z Leszkiem Jodlińskim

Gyszichta leko sie mitologizuje, a im wiyncyj funguje polityka historyczna z roztōmajtych strōn, tym te mity sōm srogsze. Sroge mity srogo pierōm na dekel. Ciyngiym słychać fulanie ô tym, jakŏ to Polska niy ma wielgo i dycki polskŏ, jako Ślōnzŏki to je nacyjŏ czysto a biydnŏ, abo milijōn inkszych balakwastrōw. Mity sōm choby bakteryje – jak ich je za moc, to trza sie śnich lykować.

„Dziennik księdza Franza Pawlara” to je ważnŏ ksiōnżka – poradzi robić za lyk na mity. Pokŏzowŏ zdŏrzynia, kere bōły, a niy tuplikuje, jak MŎ być.

Za dwa tydnie bydzie we Rudzie tref z Leszkiem Jodlińskim, co „Dziennik” przełożył i narychtowoł do wystŏwiynio. Przidźcie sie śnim trocha polykować.

Co je louz we Hollywood?

Mōmy głōwnŏ bohaterka: dziołcha, skuli kerej cołkŏ nacyjŏ stŏwŏ do walki. Ludzie śpiywajōm ô nij zakŏzane śpiywki, skuli ônyj dŏwajōm sie zakludzić do boju – i na śmierć. William Wallace abo Joanna D’Arc, ino wiyncyj wisztiglowanŏ.

Ale co to sie pochŏ?! Po jakimu nōm pokŏzujōm, co bohaterka wykreowanŏ je naskwol bez szpecjalny mańszaft macherōw ôd telewizyjnych knifōw? Akuratnie reżyserowanŏ bez nŏjwiynszego bajstlyrza ôd show w Panem? Pozornie kludzōno bez włŏdcy, kerŏ potrzebuje istno bohaterka robić za symbol ôd rewolucje? Mockingjay sama wiy, że takŏ mŏ rola: być za hampelmana abo ôd jednego, abo ôd drugigŏ prezydynta. Cołke jeji byrkani mynij znŏczy jak bajtlowe wynokwiani. Jak już prawie zrobi co po swojimu, durś je to futer abo do jednego, abo do drugigo śnich. To je szpil ôd basŏkōw – i szlus.

To niy ma heroina, to je mariōnetka.

***

A wejrzijcie na gowa ôd rewolucyje, prezydyntowo Alma Coin. Ta ci reskiyruje „tymi dobrymi”, walczy ô wolność do swojigo landu i cołkigo kōntynentu. Mŏ za cyl ściepać ôszkliwego tyrana z trōnu i skōńczyć złe czasy.

Tela co sie ôkŏzuje, że to je egal, fto tym bajzlym bydzie reskiyrowoł. Rozchodzi sie ino ô władza, a niy ô wolność, dobrobyt, abo chociŏż życi ôbywatelōw. Rewolucyjŏ – zrodzōnŏ z prawego zgorszyniŏ – pōmiyni ino władza, a niy niysprawiedliwy systym. Na ôstatku do tych, kerzi wygrali, nŏjlepszy je plac ôd piyrwyjszych włŏdcōw.

***

To wszysko niy ma ani nowe, ani jakoś fest głymbokie. Ale dziwuja sie, bo niy ôbŏczyłech tego we dramacie politycznym abo filmie historycznym. Przeca Hunger Games to je hamerykōński film, popowe, wysokobudżetowe science fiction do modych! Cosik sam niy sztimuje, pra? Ôd kedy Hollywood śmiy puszczać filmy, kere niy majōm w zocy świyntych mitōw bohatera a prziwōdcy?

Hunger Games majōm bezma robić za film ô jakijś generacyje – przinŏjmnij tak padajōm szpece ôd marketingu. Nōrmalnie smola taki werbōngowe hasła. Ale jak ze Hollywood sychać „Niy wiyrz w bohaterōw” a „Niy ufej prziwōdcōm”, to naprowdy – jak padŏ jedyn ksiynżoszek – miarkuj, co coś sam je louz.

***

Dobrze sie ô Mockingjay ôsprawiŏ. Szkoda ino, co film z takim budżetym, aktorami, efektami, ku tymu kryncōny wedle blank udanych ksiōnżek ôd Collins Suzanne‎, je taki darymny. Aże ciynżkŏ strzimać w kinowym zeslu. Werci sie to ino, jak fto przi piyrwyjszych tajlach fest zaprzoł frelce z grajfkōm do strzylaniŏ z ôbłōnku.

 

Film ôbŏczyłech skuli zaproszyniŏ ôd:

Tref z Jerzym Ciurlokiym

Hneda bydzie nowy tref, na kery chciołbych Wŏs zaś pytać. We Rudzie Ślōnskij pōdzie sie pogŏdać z Jerzym Ciurlokiym, kery poôsprawiŏ ô swoich ksiōnżkach ô ślōnskich princach. Ku tymu na zicher bydzie tyż moc ô ślōnskij gyszichcie i jeji nŏjjaśniejszych momyntach i persōnach. Ciynżko kaj indzyj ô nich sie dowiedzieć, podwiela nikaj niy uczōm historii Śląska, tōż prosza tuplowanie gorko.

Oschl mŏ patrōnat nad ôbydwiyma „Ich książęcymi wysokościami”.

Czŏrny Ślōnsk jakigo jeszcze niy bōło

Wczorej skōńczyłech przigoda z „Silesia noir”, czŏrnym kryminałym ôd Marcina Szewczyka. Dugo tyn tekst u mie leżoł i niy chcioł sie naszykować. Niy je aby tak, co Pyjter Długosz usyszoł ôdy mie w marcu, coby mi dać miesiōnc na redachcyjŏ? Psinco! Zrobiōł sie z tego listopad, podwiela bylimy fertich z tekstym i mogłech dŏwać sie do skłŏdaniŏ. Mōm ino nadzieja, co bydzie znać ta moja i Marcinowŏ robota, te cołki szmyrglowanie rōmanu na glanc.

Je to ksiōnżka piōnierskŏ, jak wszyski ze „Seryje z zicherkōm”. Jak „Kōmisŏrz Hanusik” to bōła piyrszŏ na świecie kryminalnŏ kōmedyjŏ w naszyj gŏdce, tak terŏzki mōmy piyrszy czŏrny kryminał. A ku tymu w gŏdce radlińsko-pszowskij, abo kaj tam Marcin miyszkŏ. Miołech z tego moc szpasu, a zdanie „Ale na zicher tak sie u ciebie gŏdŏ?” furgało miyndzy nami mało wiela przi kŏżdym rozdziale.

„Silesia noir” to je czŏrny kryminał. I to taki, kery rozgrywŏ sie we 1927 roku, po ôbydwōch strōnach niymecko-polskij granice. Ciekawych je, wiela bydzie skuli tego larma. Wiela czytŏczy niy poradzi wejrzeć bez kōnwencyjŏ na krwawŏ gyszichta (a kwie bydzie sam naprŏwda fol). Forsztelować sie bez nia tyn czŏrny, rybnicko-raciborski Ślōnsk, ôszkliwy, zmaraszōny i zły. I bez istnŏ kōnwencyjŏ ulepić sie bohatyrōw – czelŏdka, w kerej sōm bezmała same ôżyrŏki, cygōny, antysemity, chapole, kradziŏki i mordyrze. Niy ma to przijymny landszaft ani żŏdyn cukrowany Ślōnzek, kerym radzi futrujōm nŏs wydŏwcy.

Mōmy sam gynsto, wciōngajōncŏ ôsprŏwka. Mōmy gyszichta, z kerej Marcin wyzgernie poukłŏdoł swōj ksiōnżkowy świat. Mōmy richtyczny dramat, perzōny i jejich sprawy, ô kerych niy idzie pedzieć – „Mie to je egal”. Mōmy kōnski ćmawe i ciynżkie, a miyndzy nimi kajnikaj blysknie wic. Wierza, co Marcin Szewczyk poradził z papiōrzanyj kōnwencyje wystrzic cosik żywego, cosik w co idzie uwierzić.

Moc je w ksiōnżce mgły, dyszczu i marasu. Aże mie to prasło przi piyrszym czytaniu. Tōż uzdołech sie to pokŏzać inkszym. Znojdziecie rajn trocha ôbrŏzkōw – gynau takich: siwych, zamroczōnych, choby zmazanych. Rybnik, Wodzisław, Racibōrz – wszysko puszczōne bez czŏrno-biołe cedzitko.

Za pŏra dni ksiōnżka „Silesia noir” bydzie fertich. I bydziecie widzieć – ôrŏz „czŏrny Ślōnsk” napocznie znŏczyć blank co inkszego.

Ksiōnżka idzie besztelować tukej.