Kupiōł/kupiyła żeś “Niedźwiodka Pucha”, coby go poczytać bajtlōm? Brawo! Bydziecie mieć z tego moc szpasu bez nojmynij dziesiyńć familijnych wieczorōw – po jedyn na kożdy rozdzioł. Ino podwiela żeś jeszcze niy zaczōn/zaczła – dej pozōr! Nojprzōd poczytej se “Pucha” samymu/sama. Aby tyn rozdzioł, co go zaroz bydziesz czytać na głos.
Dej se wytuplikować, po jakimu to je takie ważne.
Roz – bo my durch niy sōm przizwyczajyni do czytanio ślōnskich tekstōw. A dzieckōm czytać trza na głos, nojlepij z intōnacyjōm i głosami ôd bohaterōw – musi to iś leko i naturalnie. Tōż jak bydymy sie pukać, to na drugi roz usłyszymy ôd nich, żeby dać sie do jakijś “normalnyj” ksiōnżki – napisanyj po polsku – przi kieryj niy mielimy takich problymōw.
Dwa – bo my niy sōm przizwyczajyni do eksperymyntōw z godkōm. To je mało wiela norma, iże we modernych ślōnskich tekstach godka je fest kōnserwatywno. Autory z wiynksza patrzōm, coby napisać tekst klarowny, autyntyczny, “czysty”. Taki, przi kierym czytocze pedzōm se “richtich, tak sie u nos godało”, “takech słyszoł godać mojij ōumy”, “to je ale echt po ślōnsku”. A Puch we przekładzie ôd Kulika trzimie sie blisko ôryginału, w kierym je moc bajstlowanio a graczkōw ze słowami. Niy ma to fest ciynżkie, a spokopiynie, co je louz, dowo moc szpasu… Ale niy znōmy tego, niy sōm my nauczyni tak czytać. Tōż jak ôroz trefisz jaki wic ze słōwek, a go niy poznosz, zaroz pudzie to wysłyszeć przi czytaniu. I ani ty, ani bajtel niy ôsmiejecie sie, a ku tymu bajtel zmiarkuje, iże cosik sam je niyrichtich. Trza tyn kōnsek znać, jak chcymy tak go przeczytać, coby jednyj abo drugij słownyj graczce pōmōc, a niy jōm popśnić.
Trzi – jak czytōmy bajtlōm i rozchodzi sie nōm ô nauka ślōnskij godki, muszymy se ta godka na żywo zmiyniać ze “ksiōnżkowyj” na “nasza”. Ô co sie rozchodzi? Tekst pisoł Grzegorz Kulik, co je z Bytōmia – i tako tyż je ôd niego godka. Tōż inkszo jak Twoja – chyba że prawie tyż tam miyszkosz. I jak czytosz to do siebie, to niy ma problymu, bo chocioż byś niy znoł/znała inkszych słōwek i formōw, to drap spokopisz, co je co, a ku tymu jeszcze zwiynkszysz swoja znajōmoś ślōnskij mowy. Ale przeca z czytaniym bajtlōm je inacyj! Ônym czytōmy gynau na to, coby tykły swojij-ślōnskij, czytanyj godki. Tōż dobrze by było, coby dostowały te formy, co je znajōm, co sōm do nich – i do ciebie – naturalne. Bezto na żywo, przi czytaniu, roz za kiedy bydzie trza cosik pozmiyniać. Niy przeczytōm, iże Kangu biere Rzika do kabzi – bo chca, coby moje bajtle przōdzij poznały-uwidziały-spokopiły słowo, co je używane u nos. Tōż czytōm – “do kapsy”, chocioż widza “kabzi”. Abo widza stoć “wziyna ja za rynka”, ale czytōm: “wziyna jōm za rynka”, bo tak sie u nos ôdmiynio. Wierza Ôpoloki bydōm se musiały pōzmiyniać roztōmajte “trowy” na “trouwy”, “ptoki” na “ptouki” – i tak dalij podug tego, jak tam kaj godka wyglōndo. Na szczyńście styknie ino trocha tryningu i roz dwa sie chyto te “cudze” formy i zmiynio na “nasze”.
“Puch je super” – padajōm moje dziecka. I richtich taki bōł – i do nich, i do mie. Ale coby naprowda radować sie z tego czytanio – i to społym z bajtlami – werci sie do niego przirychtować. Wiym to – sōm widza, kaj żech im je zmaściōł, boch se padoł – “E, jo tego niy szafna?!”. Tōż jak czytać, to dwa razy – roz do siebie, potym już wszyskim.
Bez drugo wojna alianty mieli szpecjalne lagry do chycōnych wojŏkōw, w kierych nagrowali to, ô czym zajynci miyndzy sobōm gŏdali. Klachy, ôsprŏwki, ôstudy ôd gynerałōw, ôficyrōw abo gymajnōw, z Wahrmachtu, Waffen SS, Kriegsmarine abo Luftwaffe, egal. W kŏżdej chwili ftoś mōg pultnōnć cosik, co bōło we wercie do wywiadu.
Tytuł: Leanderka
Policaje prawie znodli starzika, kerego ftoś ôbwiesił w szranku u niego w doma. Do kōmisorza Achima Hanusika to je cosik wiyncyj jak ańfachowo zbrodnia. Bydzie musioł jeszcze roz trefić sie ze swoimi nojgorszymi spōminkami: ô downyj libście i chopie, kery jōm zamordowoł. Eli inkszy gizd, na kerego godajōm „Ryszawy Erwin”, poradzi mu terozki pomōc? W tyn sōm czas w Mikołowie ftoś szczylo do policaja, a cōłko sytuacja cosik Hanusikowi spōmino… Jakby tego było mało, normalne ludzie miyniajōm sie w mordyrzy skuli maszketnego psychoterapeuty. Bydzie sie dzioło.
Blog ôd Rafała Szymy 