3 sekundy Ślōnska we Polsce

Abo wiela Ślōnsk mŏ placu we polskij gyszichcie wedle filmu na Expo 2010?

Krew ziemi czarnej

Przismyczyłech z kōncertu Thaw, Hell United i Furii we Katowicach płytã „Silesian Black Attack – Krew Ziemi Czarnej”.  To kōmpilacyjŏ ze ślōnskimi kapelami (nojwiyncyj black-) metalowymi. Grajōm sam Furia i Morowe, Iperyt, Diabolicon, Mastiphal, Besatt, Voidhanger i Massemord.

Dŏwom sie zawdy pozōr, jak widzã roztomajte harapucie z naszkryflanym słōwkiym „ślōnski”. Mŏm strach, coby niy bōło tak, iże poradzã kupić kŏżde gōwno, jak ino bydzie zawinyte w żōłto-modry papiōrek. Nale tukej żech cylnył. Co jŏ bydã ôsprawioł – rŏdech tym kōnskōm!

Rŏdech tyż festelnie designowi cŏłkij płyty. Czŏrny adler na czerwōnym tle je super – na zicher sie sprawiã tako treska, jak ino pōdzie jōm kupić. Bildy postrzodku tyż trzimiōm sie tyj stylistyki. Zaglōndōm na te szkartki i widzã: Ślōnsk – ćmok – metal. Dobrŏ rŏbota (skrziwiynie zawodowe – gŏdać ô ksiōnżce ôd płyty – ale co jŏ mogã za to?).

Fto by chcioł kuknyć na naszo bina ciynżkigo graniŏ, do tego „Krew ziemi czarnej” bydzie choby ańfart. Do mie to rozgrzeszyni mojigo czŏrnygo, kōnsumynckigo sumiyniŏ. Blacka suchōm ino rŏz za kedy, beztōż za tych pŏrã złotkōw niy ma mi już gańba, iże puszczōm sie kōnski, za kere żech nic żŏdnymu niy zapłaciōł.

Tōż jakby mie fto pytoł – Werci sie to aby? – odpowiym – Toć!

Ślōnski Muzyum – werci sie pomōż!

Lynkōm sie skomyntować chaja skuli Muzyum Ślōnskigo; niy chcã pultnyć cosik fest antypolskigo. Tōż bez fulaniŏ: Pomōżcie pedzieć „NIY!” politykerōm.

Paradoksy Kazimierza Kutza

„Tyn istny to nŏs rychtyk niynawidzi” – ôd takigo kōmyntŏrza przi kerymś felietōnie Kazimierza Kutza zaczyna sie necowo dyskusyjŏ ô ônym i ô Ślōnzŏkach. Ôsprawiali przeważnie kamraty „z Polski”, do kerych ślōnski chaje skuli tożsamości, autonōmie a grubiŏrzy to je jedno a to samo: dziwne wynokwianiy (do niykerych z Niymcami we tle). Kutz – polityk, społecznik a felietōnista – robi sam za ślōnskigo sorōnia, zipciōnego starzika, kery niy poradzi spokopić, kej mŏ zawrzić gymbã.

Spomniało mi sie to skuli wywiadu, kery żech prawie przeczytoł. Ôsprawiajōm Kazimierz Kutz z Feliksym Netzym skiż wydaniŏ „Piōntyj strōny świata”. Dziwejcie sie:

 – W „Soli ziemi czarnej” jest przepiękna sekwencja snu, marzenia o Polsce…
– Bo ja także jestem z tego snu, z tego marzenia. Jestem z rodziny powstańczej. Ja moimi filmami o Śląsku, o powstaniach, chciałem przypomnieć Polsce tamten sen, tamto marzenie! Chciałem wepchnąć Śląsk Polsce! („Nowe Książki” 3/2010)

To je ale piykny paradoks! Kutz, kery pocis Ślōnsk ku Polsce i Kutz – frechowny Ślōnzŏk, wrōg ôd Polski i Polŏkōw. Paradoks, nale niy sprzecznoś – niy do tych, kerzi aby powoniali, ô co sie sam u nŏs rozchodzi. Poradziłbych znŏjś pŏrã inkszych perzonōw z gyszichty, do kerych tyn paradoks fest pasuje, ino żech niy ma rŏd wajaniu na ôszkliwy świat, kery szteruje i durś mynczy borokōw-Ślōnzŏkōw.

Wiyncyj medykujã ô tym, iże Kazimierz Kutz, „nasz senatōr”, „głos wołajōncego na pustyni”, „ślōnski ambasador” poradziōł możno nŏjwiyncyj ze wszyjskich powojynnych polonizatorōw Ślōnska. Że ślōnski filmy ôd ônego (a nŏjwiyncyj te blank stare) wyglōndajōm dzisio we warstwie mitōw narodowych choby narychtowane bez wicewojewody Spyry abo inkszego wachtyrza polskij racji stanu i wersyje gyszichty. I ô tym – tukej je inkszy paradoks – wiela wziōn z nich rygiōnalny cug, tyn sŏm, kerego tak lynkajōm sie istni wachtyrze.

Tak umiyrŏ chałpa

Ulica Dubois we Gliwicach. Rychtujōm sam plac pod DTŚkã. Prawie terŏzki bulōm fabryka drutu, niyskorzij zbulōm tyż inksze stawiynia. Z nimi srogo chałpa przi Dubois 40, chałpa, kerōm dziynnie widzã umiyrać.

Jeszcze pŏrã tydni nazot miyszkali sam ludzie. Deptōm tyndy beztydziyń do roboty, tōż niykerych mało wiela żech znŏł. Wszyjscy poszli weg, kajś sie wykludzili, ani niy wiym, kedy i kaj. Kej ich brakło, napoczyna sie agōnijŏ.

Piyrw zamurowali dźwiyrza. Do niykerych ôknōw wciśli papyndekel. Zawarli chałpa choby truła. Ino truły schrŏniŏ sie ku ziymie, a chałpa ôstała stać.

I prziszli dran saprofagi.

Idã sie jedyn dziyń, dziwōm sie – niy ma jednyj cegōwki we murze, kaj bōły dźwiyrza. Idã nŏstympny dziyń – straciła sie cŏłkŏ raja. Chneda szło sie frajno wlyź do strzodka. Bōły sam wszyjske ôkna – niykere z gardinami. Terŏz ôstało ino pŏrã – szybōw a futrzinōw przeważnie już niy ma. Na placu stoł hasiŏk – terŏz sōm ino popolōne hasie a maras, kŏżdy dziyń wiynkszy.

I słyszã durś: zgrzipiōm targane deski, trzaskajōm ciepane harapucie, piere ô cosik brecha. I widzã srogi miechy ciepane bez ôkna, ładowane na poruściałe koloski abo targane na puklu. Rŏbota idzie cŏłki dziyń, żŏdyn sam niy wachuje. Co sie tukej pochŏ po nocach, ani niy chcã wiedzieć. Chałpa niy przinŏleży już do świata żywych…

Stawiynie kukŏ pustymi ôknami, rycy dziurami po dźwiyrzach. Stykło pŏrã tydni, możno dwa miysiōnce, coby zmiynić sie we ruina. Wejrzijcie sie na bild abo przijedźcie je ôboczyć. Rŏz dwa sam ônego niy bydzie.